Yatırım arttıkça r azalır çünkü:Kapalı bir ekonomide milli gelir ve istihdam düzeyini belirleyen iki harcama kalemi vardır: Yatırım(I) ve Tüketim harcamaları(C). Yatırım harcamaları tüketim harcamalarına nazaran daha çok dalgalanmalar gösterir ve çarpan etkisi (multiplier effect) ile milli gelir ve istihdam üzerinde daha geniş etkiler yapar.Böylece yatırım yoluyla yaratılan gelir bu amaçla yapılan harcamalardan birkaç daha fazla olmaktadır.
Yatırım: Belli bir dönemde bir ekonomide mevcut sermaye malları ve teçhizat stokuna yapılan net ilavedir.Eskime ve aşınma bedeli(depreciation) kadar yatırıma telafi edici(ikame) yatırım denir.Menkul değerlerin(hisse senedi,tahvil..) satın alınması yatırım değildir;çünkü yeni üretim kapasitesi yaratmamıştır.
Bir firmanın yatırım konusunda vereceği karar şu üç değişkene bağlıdır:
NOT: Bizim kitapta yatırımı real interest rate, sales, business confidence etkiler deniyor.
İleriki bir dönemde elde edilecek hasılatın bugünkü değerini hesaplamak için
K = R / ( I + i )t
formülü kullanılır.K bugünkü değeri R ileride elde edilecek geliri, i faiz oranını, t de dönemi göstermektedir.
İşte yatırımın ömrü boyu getireceği hasılat tahmin edilip onun bugünkü değeri hesap edilir ve buna R denirse, R'nin şu an yatırım mallarına yapılan harcamalardan fazla olması gerekir ki girişimci yatırım yapsın.
Sermayenin marjinal etkinliği sermaye malından ömrü boyu getirmesi beklenen hasılat dizisinin bugünkü değerinin söz konusu sermaye malının arz fiyatına eşitleyen iskonto oranıdır, r ile gösterilir.Yatırım yaparken r ile cari faiz oranı(i) karşılaştırılır. r > i olduğu sürece yatırım yapılır.
Yatırım arttıkça r azalır çünkü:
Keynes S = I eşitliğini gelir ve harcamalarda meydana gelen değişmelerle açıklar (Klasik iktisatçılar faiz ile açıklıyordu). Yatırımı üretim kapasitesi ve sermaye mallarını yaratmak için yapılan harcamalar olarak düşündüğümüzde yatırım olayının harcamalar ile başladığını anlarız.Örneğin 10 milyar liralık yatırım yapacak kişi bu 10 milyarı çeşitli yerlere(arsa, demir, çimento) harcar. İşte bu harcama girişimciye gerekli mal ve hizmeti verenlerin geliri olacaktır.Fakat bu kişiler elde ettikleri gelirin tamamını harcamayacak bir kısmını tasarruf edecekitir. Tasarruf etmeyip harcadıkları kısım bir üçüncü kişi ya da kişilerin geliri olacakonlar da bir kısmını harcayıp bir kısmını tasarruf edecektir.Sonuçta yatırım harcamaları kendisi kadar bir tasarruf artışı sağlayacak S=I eşitliği kurulacaktır.
Diğer bir ifade ile tasarruflar yatırımın bir fonksiyonudur ve yatırımın artması tasarrufları artırırken azalması tasarrufların da azalmasına neden olur.
Yatırım harcamaları milli geliri artırıcı istihdam hacmini yükseltici bir etki yapar.Tasarrufların böyle bir etkisi yoktur.Kısa dönemde milli geliri azaltııcı etki yaparlar. Ancak yatırımlara gerekli fonu hazırlayan tasarrufların yatırımlara dönüşerek uzun vadede gelir ve istihdam artırıcı unsur oldukları açıktır.
İlke olarak bir ekonomideki bağımsız tüketim harcamaları ile otonom yatırım harcamaları kendilerinin birkaç katı oranında gelir ve istihdam hacmi yaratmaktadır.Buna çarpan ya da çoğaltan etkisi (multiplier effect) denir.Tüketim harcamalarını bir yana bırakırsak yatırım harcamaları ile ilgili iki ütür çarpan vardır:
k = 1 / ( 1 - deltaC / deltaY )
deltaC / deltaY hatırlayacağınız gibi marjinal tüketim eğilimi(MPC)dir ve yatırım çarpanı ile doğru orantılıdır. Ancak yatırım çarpanının milli gelirde artış sağlayabilmesi için ekonominin eksik istihdamda olması gerekir (bak Eksik İstihdam )
ks = 1 / ( 1 - deltaC / deltaY - deltaI / deltaY ) olur.
Burada I uyarılmış yatırımlardır.
Bir ekonomide belli bir dönemde bir önceki döneme nazaran nihai tüketim mallarına olan talepte meydana gelen artış yatırım mallarına olan talepte çok daha fazla bir artışa yol açmaktadır. İşte bu etkiye hızlandıran prensibi(acceleration prenciple) denmektedir.
Kapalı bir ekonomide(ithalat ve ihracat yok) toplam talebin tüketim ve yatırım harcamalarından (C +I ) oluştuğunu söylemiştik. Ayrıca otonom harcamalardaki( I, G, X ) artışın toplam talebi de (çoğaltan etkisiyle) artıracağını belirttik.
Toplam talep 45'lik doğruyu D noktasında keserse ekonomi dengededir.(Y = C + I ) yani toplam harcama toplam gelire eşittir.Eğer D1 noktasında keserse DE farkı kadar bir harcama açığı oluşur buna deflasyonist açık denir. Bu durumda insanlar kazandığı gelirin tamamını harcamıyor demektir. Mal ve hizmetler alıcı bulamayınca stoklar artacak üretim düşecek ve gelir azalarak (C + I) doğrusu 45 derecelik doğruyu D1 noktasında kesince denge geliri Y1'de tekrar kurulacaktır. D2 noktasında olan ekonomide enflasyonist açık var demektir ve az önce anlatılanların tam tersi etki yapar. Y gelir düzeyi tam istihdam duvarıdır ve üretim faktörlerinin miktarı, üretim yöntemleri, ve kullanılan teknoloji değişmedikçe reel gelirin Y'nin ötesine geçme imkanı yoktur. Enflasyonist açık durumunda gelir Y'nin ötesine(sağına) geçer fakat bu nominal gelirdir ve üretilen mal ve hizmetlerin miktarında(reel gelir) bir değişiklik olmamıştır.
Ekonomi nedir? Temel kavramlar
Mikroekonomi, Makroekonomi, Para Teorisi ve Para Çeşitleri
Bankalar ve Para yaratma süreci
Para arzı ve Talebi
Enflasyon, Deflasyon, Stagflasyon, Devaluasyon
Para Politikası Araçları ve Merkez Bankası
Milli Gelir
İstihdam Kavramı
Milli Gelirin Genel Dengesi